การเห็นคุณค่าในตนเอง (self-esteem)

การเห็นคุณค่าในตนเอง หรือ self-esteem หมายถึง การรับรู้ว่าตนเองมีคุณค่าจากการมองตนเอง โดยรวมการเห็นคุณค่าในตนเองมีความเกี่ยวข้องกับการรับรู้อัตมโนทัศน์ หากคนเรารับรู้ว่าตนเองมีจุดเด่นและเป็นการรับรู้ที่สอดคล้องกับความเป็นจริง ก็จะส่งผลให้การรับรู้ตนเองเป็นไปในทางด้านบวก มีความรู้สึกที่ดีกับตนเอง มีความภาคภูมิใจ พร้อมทั้งมีการแสดงออกอย่างเหมาะสม โดยบุคคลที่มีการยอมรับในตนเองได้ และสามารถปรับตัวให้เหมาะสมกับความเป็นจริง จะเป็นบุคคลที่มีการมองเห็นคุณค่าในตนเอง

ลักษณะของผู้ที่เห็นคุณค่าในตนเองไปในทางที่ดี

1. เข้าใจตัวเอง และ ผู้อื่น
2. ยอมรับในตัวเอง และ ผู้อื่น
3. เห็นคุณค่าในตัวเอง และ ผู้อื่น
4. เคารพตัวเอง และ ผู้อื่น ทั้งความคิด และ ความรู้สึก ไม่ดูแคลนใคร เปิดใจรับฟัง
5. ไม่ด่วนตัดสินตัวเอง และ ผู้อื่น
6. มีความรัก และ ความเมตตา ต่อตัวเอง และ ผู้อื่น
7. ให้อภัยตัวเอง และ ผู้อื่นได้ เมื่อทำผิดพลาดไป
8. มีความสัมพันธ์ที่ดีกับตัวเอง และ ผู้อื่น
9. พร้อมรับฟัง และ เปิดใจ เมื่อได้รับคำวิพากษ์วิจารณ์
10. กล้าหาญ กล้าเผชิญกับปัญหา ด้วยความเข้าใจ
11. เชื่อมโยงกับตัวเองได้ดี เข้าถึงความรู้สึก ความคิดที่เกิดขึ้นในตัวเองได้
12. รับรู้ ยอมรับ และ เข้าใจ ข้อดี ข้อเสีย และ ข้อผิดพลาดในตัวเอง
13. ไม่คอยเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่น เพราะ เข้าถึงคุณค่าที่แท้จริงของตนเอง
14. เป็นเพื่อนที่ดีกับตัวเอง เป็นกำลังใจให้ตนเองได้ ไม่ซ้ำเติมตัวเอง และ ไม่เข้าข้างตัวเองเกินจริง

บุคคลที่มีคุณค่าในตนเองสูง (high self-esteem) จะมีความสามารถในการเผชิญกับอุปสรรคที่ผ่านเข้ามาในชีวิต และสามารถยอมรับสถานการณ์ที่ทำให้ตนเองรู้สึกผิดหวังและท้อแท้ใจด้วยความหวังและความกล้าหาญ มีการประเมินตนเองในทางบวก มีความเชื่อมั่นในความสามารถจนมั่นใจได้ว่าตนเองสามารถทำสิ่งต่างๆ ได้สำเร็จตามที่ต้องการ โดยภาพรวมแล้ว บุคคลที่มีการเห็นคุณค่าในตนเองสูงจะมีความสุขและใช้ชีวิตอย่างมีประสิทธิภาพ

ในทางตรงกันข้าม บุคคลที่มีการเห็นคุณค่าในตนเองต่ำ (low self-esteem) จะมองเห็นตนเองหรือมีความคิดเห็นเกี่ยวกับตนเองในอุดมคติที่ขัดแย้งหรือไม่สอดคล้องกับตนเองตามความเป็นจริง อาจเกิดความเครียด ความกดดัน มีสภาพจิตใจที่หดหู่ เพราะรับรู้ว่าตนเองไม่มีค่า ไม่มีความภาคภูมิใจ ไม่กล้าแสดงออก ขาดความกระตือรือร้น ไม่มีแรงจูงใจในการพัฒนาตนเอง ซึ่งส่งผลกระทบต่อการจัดการปัญหาและการพัฒนาคุณภาพชีวิตของตนเอง

ทั้งนี้การเห็นคุณค่าในตนเองสามารถพัฒนาโดยเริ่มจากตนเอง ครอบครัว กลุ่มเพื่อน และสังคมตามลำดับ หากบุคคลมีการเห็นคุณค่าในตนเองต่ำก็จะมีผลกระทบก่อให้เกิดปัญหาขึ้นตามมาในขั้นต่อไปได้ โดยเฉพาะปัญหาทางด้านบุคลิกภาพ และอาจก่อให้บุคคลเกิดความเครียดหรือความวิตกกังวลได้ รวมทั้งมีปัญหาในสังคมที่ตนเองอยู่ด้วย ดังนั้น ผู้ที่เห็นคุณค่าในตนเองต่ำจึงควรสร้างเสริมการเห็นคุณค่าในตนเองให้มากขึ้น

แนวทางการดูแลตนเอง เพื่อให้กลับมามีความพึงพอใจในตนเอง

1. เรียนรู้ที่จะยอมรับและมั่นใจในความสามารถของตนเองที่มี พยายามชื่นชมตนเองและรู้จักเห็นคุณค่าในตนเอง
2. บอกกับตนเองในสิ่งที่ดีๆ ในทางสร้างสรรค์ เช่น ฉันมีความสามารถ ฉันทำงานชิ้นนี้ได้อย่างดีเยี่ยม
3. หาสิ่งที่ตนเองทำได้ดี อาจเป็นงานอดิเรกต่างๆ ที่ทำให้เกิดความรู้สึกดีและมีความสุข ซึ่งช่วยให้บุคคลมีความมั่นใจเพิ่มขึ้นและกล้าที่จะทดลองกระทำสิ่งใหม่ๆ ต่อไป
4. ใช้คำแทนตัวเองว่า “ฉัน” เพื่อแสดงถึงความรับผิดชอบต่อความรู้สึกของตนเอง ไม่กลัวการวิพากษ์วิจารณ์จากบุคคลอื่นและยอมรับความผิดพลาดที่เกิดขึ้นกับตน
5. มีแรงสนับสนุนจากกลุ่มเพื่อนที่ไว้วางใจและพูดคุยได้อย่างเปิดเผย กลุ่มเพื่อนที่ดีมักจะไม่สร้างความกดดันหรือล้อเลียนให้บุคคลขาดความมั่นใจ แต่จะพยายามช่วยสร้างความรู้สึกดีที่และเพิ่มความมั่นใจให้แก่บุคคล
6. ต้านทานแรงกดดันจากกลุ่มเพื่อน พยายามตัดสินใจด้วยตัวเอง ออกความคิดเห็นให้มากขึ้นถูกชักจูงให้น้อยลง
7. กระทำสิ่งต่างๆ ด้วยความซื่อตรง กระทำในสิ่งที่สอดคล้องกับค่านิยมและความปรารถนาของตนเอง
8. มีความรับผิดชอบต่อบุคคลอื่น เพราะการเห็นคุณค่าของบุคคลอื่นเป็นคุณสมบัติของผู้ที่ชื่นชมและเห็นคุณค่าในตนเอง

ที่มา : คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
https://bit.ly/3kS03kE