ภาวะผิวหนังอักเสบเนื่องจากการควบคุมการขับถ่ายไม่ได้

ภาวะผิวหนังอักเสบเนื่องจากการควบคุมการขับถ่ายไม่ได้ คือ ภาวะอักเสบของผิวหนัง เนื่องจากการสัมผัสกับปัสสาวะ อุจจาระ และบางครั้งอาจมีเหงื่ออย่างต่อเนื่อง หรือซ้ำๆ จนทำให้ผิวหนังบริเวณที่สัมผัสนั้นมีความชื้นมากเกิน จนผิวหนังชั้นบน บวมและถูกทำลายจนสูญเสียหน้าที่ในการปกป้องชั้นผิวหนัง ทำให้ผิวหนังอักเสบ มีอาการแดงบริเวณรอยพับผิวหนัง หรือเปิดออกเป็นแผล กรณีที่มีการติดเชื้อแบคทีเรียหรือเชื้อราร่วมด้วย อาจทำให้เป็นแผลลึก และรุนแรงมากขึ้นได้

กลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดภาวะผิวหนังอักเสบเนื่องจากควบคุมการขับถ่ายไม่ได้ ได้แก่

กลุ่มผู้สูงอายุ

• ผู้ป่วยที่มีอาการและความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร
• ผู้ใหญ่ที่มีปัจจัยทางสูติศาสตร์ เช่น การตัดขยายปากช่องคลอดเพื่อการคลอดบุตร เป็นต้น
• กลุ่มคนข้างต้นที่เข้ารับการผ่าตัด ซึ่งอาจเกี่ยวข้องกับลำไส้ หรือช่องเชิงกราน

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำเกิดการกลั้นปัสสาวะและอุจจาระไม่ได้

• มักเกิดในเพศหญิง มากกว่าเพศชาย
• ผู้ป่วยส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ
• ผู้เป็นโรคทางระบบประสาท
• พบมากในคนเชื้อชาติผิวขาว
• น้ำหนักตัวมาก
• ผู้ที่มีภาวะซึมเศร้า
• มีโรคเบาหวาน
• ผู้ป่วย หรือผู้ที่มีกิจกรรมทางร่างกายลดลง

แนวทางการป้องกันผิวหนังอักเสบเนื่องจากการควบคุมการขับถ่ายไม่ได้

• ทำความสะอาดอย่างเบามือ หลีกเลี่ยงการขัดถู การใช้สบู่ฟอก การใช้ผ้าเช็ดทำความสะอาด เพื่อป้องกันการเสียดสีต่อผิวหนัง
• เลือกการใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดผิวหนังที่ไม่ระคายเคือง และมีค่า pH ใกล้เคียงกับผิวหนัง
• หลีกเลี่ยงการใช้ผลิตภัณฑ์ที่ทำให้ผิวหนังที่แห้ง ควรดูแลผิวหนังให้ชุ่มชื้น เพื่อคงระดับไขมันในชั้นผิว และการทำหน้าที่ของผิวอย่างปกติ
• ผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยงที่ถ่ายบ่อยทำให้ผิวหนังต้องสัมผัสสิ่งขับถ่ายซ้ำๆ ควรใช้ผลิตภัณฑ์ป้องกันความชื้น (moisture barrier) เช่น ฟิล์มเหลวเคลือบผิว petrolatum – based, dimethicone- based, zinc oxide-based เพื่อป้องกันผิวหนังอักเสบ

การดูแลผิวหนังอักเสบเนื่องจากการควบคุมการขับถ่ายไม่ได้

1. ทำความสะอาด perineum หลังการขับถ่ายทุกครั้งด้วย cleanser ชนิดไม่ต้องล้างออกด้วยน้ำ เหตุผล cleanse มี pH 5.5 ใกล้เคียงกับผิวหนัง
2. หลีกเลี่ยงการใช้อ่าง (กะละมัง) อาบน้ำในการทำความสะอาด perineum เพื่อป้องกันการปนเปื้อนเชื้อโรค
3. ไม่ขัดถู ควรใช้ผ้าชุบน้ำแช่บริเวณที่สกปรกไว้ 2-3 นาที แล้วใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดผิวหนัง แล้วชะล้างสิ่งสกปรกออก ก่อนทาผลิตภัณฑ์ปกป้องผิวหนัง
4. ตรวจการสะสมของอุจจาระและปัสสาวะตรงบริเวณรอยพับของผิวอย่างถี่ถ้วน หากพบให้ทำความสะอาดทันที
5. หลังการทำความสะอาด ควรดูแลผิวหนังให้ชุ่มชื้นด้วยผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมสารให้ความนุ่มและชุ่มชื้น หลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์ที่มีความเข้มข้นของสารให้ความชุ่มชื้นมาก เช่น urea , glycerine, alpha-hydroxy acid, lactic acids เนื่องจากสารเคมีเหล่านี้จะเพิ่มปริมาณน้ำกับผิวมากเกินไป
6. ปกป้องผิวจากการสัมผัสปัสสาวะและอุจจาระด้วยผลิตภัณฑ์ที่มี petrolatum, zince oxide, dimethicone หรือใช้ผสมกัน กรณีผู้ป่วยมีความเสี่ยงสูงจากการถ่ายอุจจาระบ่อยครั้ง ควรใช้ฟิล์มปกป้องผิวหนัง

ที่มา :
1.ภาควิชาการพยาบาลรากฐาน คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล https://bit.ly/3Oyy4kM
2.การป้องกันภาวะผิวหนังอักเสบ เนื่องจากการควบคุมการขับถ่ายไม่ได้ในผู้ใหญ่ โดย คลินิกออสโตมีและแผล ฝ่ายการพยาบาล โรงพยาบาลศิริราช https://bit.ly/3Uc2FWq