ผลข้างเคียงทั่วไปและการดูแลตนเองเบื้องต้นจากยาเคมีบำบัด

ผลข้างเคียง : คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร

คำแนะนำ :

• กินอาหารย่อยง่าย เลี่ยงอาหารครีม มัน เนย รสจัด ของทอด ของมัน
• อาจลองกินอาหารรสชาติเปรี้ยว เช่น น้ำมะนาว / อาหารแห้งๆ เช่น ขนมปังปิ้ง ขนมปังกรอบ
• กินครั้งละน้อยๆ แต่บ่อยๆ
• กินช้าๆ เคี้ยวละเอียด เพื่อให้ย่อยง่าย
• หากการรับรสผิดปกติ รู้สึกขมตลอดเวลา ควรหาลูกอมที่ทำให้รู้สึกสดชื่น
• หากกินอาหารได้น้อยลงมาก อาจกินอาหารเสริมทางการแพทย์

ผลข้างเคียง : ท้องเสีย

คำแนะนำ :

• ดื่มน้ำมากๆอย่างน้อยวันละ 2 ลิตร
• ดื่มผงเกลือแร่ผสมกับน้ำบ่อยๆ
• กินยาแก้ท้องเสียตามแพทย์สั่ง

ผลข้างเคียง : ช่องปากอักเสบ

คำแนะนำ :

• บ้วนปากอย่างน้อย 4 ครั้ง/วัน ด้วยน้ำเกลือหรือผสมเกลือ 2 ช้อนชากับเบกกิ้งโซดา 2 ช้อนชาในน้ำ 1 ลิตร
• แปรงฟันด้วยแปรงขนอ่อนนุ่มหลังอาหารทุกมื้อและก่อนนอน
• กินอาหารอ่อน เคี้ยวง่าย เช่น โจ๊ก ข้าวต้ม ไอศกรีม วุ้น พุดดิ้ง แตงโม
• เลี่ยงอาหารรสจัด
• เลี่ยงน้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ เพราะทำให้ระคายเคืองมากขึ้น

ผลข้างเคียง : ผิวหนัง/เล็บคล้ำ

คำแนะนำ :

• ไม่เป็นอันตรายใดๆ แต่อาจส่งผลต่อภาพลักษณ์และความสวยงาม
• เลี่ยงการถูกแสงแดดนานๆ
• ตัดเล็บให้สั้น

ผลข้างเคียง : ผมร่วง

คำแนะนำ :

• สระผมด้วยแชมพูเด็ก หวีผมเบาๆ หลีกเลี่ยงการย้อมหรือดัดผม
• ใส่หมวกไหมพรมหรือผ้าคลุม หากรู้สึกเย็นที่ศีรษะ

ผลข้างเคียง : ชาปลายมือปลายเท้า

คำแนะนำ :

• หากเริ่มชาเล็กน้อย ควรหลีกเลี่ยงการใช้ของมีคม และเลี่ยงการสัมผัสของเย็นหรือของร้อน
• หากชาจนรบกวนชีวิตประจำวัน เช่น ติดกระดุมลำบาก เดินแล้วรองเท้าหลุด ให้แจ้งแพทย์ในวันที่นัดตรวจ

ผลข้างเคียง : ฝ่ามือ ฝ่าเท้าอักเสบ

คำแนะนำ :

• ทาครีมให้ผิวหนังชุ่มชื้น
• หลีกเลี่ยงการเสียดสีของฝ่ามือ ฝ่าเท้า เช่น การเดินนานๆ การใส่รองเท้าที่คับแน่นเกินไป
• ตรวจดูฝ่ามือฝ่าเท้าทุกวัน หากมีอาการเจ็บเมื่อสัมผัสของร้อน เจ็บเท้าตอนเดิน เจ็บตอนบิดลูกบิด ให้หยุดยาชั่วคราว เมื่ออาการเจ็บหายไปให้กินยาต่อได้
• หากผิวลอก มีตุ่มน้ำ หรือแตกเป็นแผล ให้หยุดยาและมาพบแพทย์

ผลข้างเคียง : ไข้ จากเม็ดเลือดขาวต่ำ

คำแนะนำ :

• หากมีไข้ > 38 องศาเซลเซียส หรือหนาวสั่น โดยเฉพาะในช่วงวันที่ 10-14 หลังได้ยาเคมีบำบัด (เป็นช่วงที่เม็ดเลือดขาวต่ำที่สุด) ต้องมาเจาะเลือดดูปริมาณเม็ดเลือดขาว หากพบภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำต้องมาโรงพยาบาลทันที

ผลข้างเคียง : อ่อนเพลีย

คำแนะนำ :

• พักผ่อนให้เพียงพอ
• ทำกิจวัตรเท่าที่จำเป็น
• อาการอ่อนเพลียมักจะค่อยๆดีขึ้นเองเมื่อเวลาผ่านไป

ที่มา : ศูนย์การแพทย์กาญจนาภิเษก มหาวิทยาลัยมหิดล โดย นพ. วรเศรษฐ์ สายฝน
https://bit.ly/3mErRGT