Open Relationship: ความสัมพันธ์ที่มากกว่าเราสองคน

Open relationship หรือความสัมพันธ์แบบเปิด เป็นความสัมพันธ์รูปแบบหนึ่งที่ไม่ใช่กระแสหลัก ปัจจุบันในต่างประเทศมีการพบรูปแบบความสัมพันธ์ประเภทนี้มากยิ่งขึ้น จึงมีการทำความเข้าใจว่าความสัมพันธ์รูปแบบนี้คืออะไร

หากมองรูปแบบความสัมพันธ์เป็นสองขั้ว ขั้วหนึ่งคือรูปแบบความสัมพันธ์แบบรักเดียวใจเดียว (Monogamy) และขั้วตรงข้ามนั้น ศัพท์วิชาการจะเรียกว่า Consensual non-monogamy หรือเรียกสั้นๆ CNM ซึ่งเป็นที่อยู่ของ Open relationship นั่นเอง

ในกลุ่มความสัมพันธ์แบบ CNM เองก็มีความหลากหลาย ยากนักที่จะจัดประเภท กระนั้นนักวิจัยต่างประเทศ1พยายามที่จะแบ่งประเภทของความสัมพันธ์ดังกล่าวออกเป็นคร่าวๆ อาทิ

1. ความรักความสัมพันธ์แบบหลายคน (Polyamory) คือการที่บุคคลในความสัมพันธ์ ตกลงใจที่จะมีความรัก ความผูกพันและเพศสัมพันธ์กับบุคคลอื่น ๆ มากกว่า 1 คน
2. ความสัมพันธ์แบบเปิด หรือ Open relationship หมายถึง การที่คู่รักต่างยอมรับร่วมกันว่าจะเปิดโอกาสให้คู่ของตนเองไปมีอิสระที่จะเปิดประสบการณ์ทางเพศเท่านั้นกับบุคคลอื่น นอกเหนือจากคู่ครองหลักของตนเอง (primary partner) โดยไม่มีความรู้สึกรักหรือผูกพันทางอารมณ์เข้ามาเกี่ยวข้อง

นอกจากนั้นยังรวมถึง Swinging หรือ Monogamish เป็นต้น ทั้งนี้ความสัมพันธ์แบบ CNM แตกต่างกับการนอกใจ (Cheating) เพราะความสัมพันธ์แบบเปิดและ CNM จำต้องมีการตกลงปลงใจร่วมกันของคนทั้งสองฝ่าย มิใช่การลักลอบหรือแอบทำ โดยที่อีกฝ่ายไม่ยอมรับหรือเห็นด้วย

ทำไมถึงเกิดความสัมพันธ์แบบเปิดขึ้นมา
บทความออนไลน์ของ Melissa Klass นักจิตบำบัดเขียนว่าเหตุผลหนึ่งที่คู่รักตัดสินใจให้มีความสัมพันธ์แบบเปิด เนื่องจากความต้องการของอีกฝ่ายไม่ถูกเติมเต็ม เช่น ความสุขบนเตียงนั้นอาจจืดจางลงตามกาลเวลา ดังนั้นการได้ออกไปมีความสัมพันธ์แบบนอกกายแต่ไม่นอกใจ จึงอาจทำให้ความสัมพันธ์ของคู่รักทั้งสองดีขึ้น

ความสัมพันธ์แบบเปิดสามารถเกิดขึ้นได้กับทุกความสัมพันธ์ไม่ว่าจะเป็น ชายหญิง เกย์ หรือ Bisexual ในบางคู่รักเลือกจะมีความสัมพันธ์แบบเปิดตั้งแต่ปีแรกของการคบกัน บางคู่อาจเริ่มต้นคบกันแบบรักเดียวใจเดียว (Monogamy) ก่อนและเปลี่ยนเป็น Open หลังจากคบหากันได้ปีหรือสองปี เป็นต้น ในบางคู่ก็เลือกกลับมาเป็นความสัมพันธ์แบบรักเดียวใจเดียวอีก แก่นสำคัญของการมีความสัมพันธ์แบบเปิดคือคู่รักต้องอยู่บนพื้นฐานของความรักและเอาใจใส่ การเปิดความสัมพันธ์ทำเพื่อให้ทั้งสองฝ่ายมีความสุข และมีการพูดคุยตกลงกันว่าการ “เปิดความสัมพันธ์” นั้นจะเปิดในลักษณะใด ความถี่ในการพบเจอบุคคลอื่นเป็นไปอย่างไร เป็นต้น

ความสัมพันธ์แบบเปิด มีข้อดีกับคู่รักจริงหรือ
มีงานวิจัยหลายชิ้นที่พยายามเปรียบเทียบคุณภาพความสัมพันธ์ระหว่างคู่รักที่มีความสัมพันธ์แบบ CNM กับความสัมพันธ์แบบ monogamous โดยงานพบว่าคู่รักทั้งสองกลุ่มไม่มีความแตกต่างกัน ทั้งในเรื่องของความพึงพอใจและการสื่อสารระหว่างคู่รัก ทั้งนี้งานวิจัยเชิงคุณภาพที่สัมภาษณ์เฉพาะในกลุ่มชายรักชายที่มีความสัมพันธ์แบบ CNM จำนวน 20 คนพบว่าคู่รักนั้นมองว่าตนเองมีความรู้สึกพึงพอใจในความสัมพันธ์มากขึ้น ผู้ให้ข้อมูลบางคนรับรู้ว่าคู่รักของตนมีความสัมพันธ์ที่ดีขึ้นเนื่องจากทั้งสองฝ่ายต่างไม่ต้องรู้สึกกดดันมากเกินไปที่ต้องตอบสนองความต้องการในทุก ๆ เรื่อง อีกทั้งเนื่องจากความสัมพันธ์แบบ CNM จำเป็นต้องมีการสื่อสารกันอย่างเปิดเผยและจริงใจ ทำให้ผู้ให้ข้อมูลมองว่าการสื่อสารระหว่างกันนั้นมีประสิทธิภาพกันมากยิ่งขึ้น

แม้งานวิจัยจะระบุว่าคู่รักแบบ CNM มีความพึงพอใจหรือความไม่ต่างจากคู่รักแบบอื่น Barry Adam5 มองว่าการมีความสัมพันธ์แบบเปิดนั้นก็สามารถประสบพบเจอกับความเสี่ยงได้เช่นกัน งานวิจัยชิ้นหนึ่ง6พบว่า เมื่อมีความสัมพันธ์แบบเปิด แม้จะมีการยินยอมของทั้งสองฝ่าย แต่อาจมีฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งหรือทั้งคู่ อดไม่ได้ที่จะรู้สึกหึงหวง เมื่อรู้ว่าคู่รักของตนนั้นกำลังออกไปมีสัมพันธ์สวาทกับผู้อื่น หรือในบางคนกลับรู้สึกกลัวลึก ๆ ว่าวันหนึ่งคนรักของตนนั้นจะปันใจไปรักคนอื่นมากกว่าตนเองที่เป็นคู่รักหลัก เป็นต้น เมื่อเกิดปัญหาเหล่านี้คู่รักจำเป็นต้องกลับมาพูดคุยสื่อสารกัน หรือจะปรับเปลี่ยนข้อตกลงระหว่างกัน หากไม่สามารถตกลงกันได้ ก็อาจนำไปสู่การยุติความสัมพันธ์ได้

สังคมคิดอย่างไรกับความสัมพันธ์แบบ CNM
ในต่างประเทศมีงานวิจัยที่ศึกษาว่าสังคมมองรูปแบบความสัมพันธ์นี้อย่างไร มีงานวิจัยหลายชิ้นทำการสำรวจเจตคติของผู้คนที่มีต่อความสัมพันธ์ 5 รูปแบบคือ ความสัมพันธ์แบบรักเดียวใจเดียว (Monogamy), CNM ในรูปแบบต่าง ๆ อาทิ ความสัมพันธ์แบบหลายคน (Polyamory), ความสัมพันธ์แบบเปิด (Open relationship), Swinging และความสัมพันธ์ที่ไม่ใช่ CNM คือการนอกใจ (Cheating) ผลการสำรวจพบว่า ความสัมพันธ์แบบรักเดียวใจเดียวนั้น ถูกประเมินว่าเป็นความสัมพันธ์ที่น่าพึงประสงค์และดีงามมากที่สุด รองลงมาเป็นแบบหลายคน ส่วนการนอกใจนั้นมีคะแนนน้อยที่สุดกว่าทุก ๆ รูปแบบความสัมพันธ์7

Grunt-Mejer และ Campbell7 ยังอธิบายว่าสาเหตุหนึ่งที่ความสัมพันธ์แบบรักเดียวใจเดียวนั้นเป็นที่พึงปรารถนา เนื่องจากบุคคลได้รับการปลูกฝังจากสังคมและวัฒนธรรมว่าการรักเดียวใจเดียวนั้นเป็นความสัมพันธ์ในอุดมคติ และสอดคล้องกับบรรทัดฐานทางสังคม ศาสนาและเศรษฐกิจ ส่วนความสัมพันธ์รูปแบบอื่น ๆ นั้นขัดต่อขนบธรรมเนียมปฏิบัติมากน้อยแล้วแต่รูปแบบความสัมพันธ์นั้น ๆ จึงถูกต่อต้าน ตีตราและไม่เป็นที่ยอมรับ

สำหรับรูปแบบความสัมพันธ์แบบเปิดหรือ CNM ในบริบทประเทศไทย มีการหยิบยกและพูดถึงในสื่อต่าง ๆ อาทิ รายการพอดคาสต์ Genderista8 หรือหมายเหตุประเทศไทย แต่ยังไม่พบงานวิจัยที่ศึกษากลุ่มคนที่อยู่ในรูปแบบความสัมพันธ์ หรือมุมมองของสังคมที่มีต่อรูปแบบความสัมพันธ์และความรักแบบนี้

บทความโดย : อาจารย์ภาณุ สหัสสานนท์ อาจารย์ประจำแขนงวิชาจิตวิทยาการปรึกษา คณะจิตวิทยา https://bit.ly/3Ln4Y87